مبانی نظری تربیت در اندیشه ملاصدرا

فلسفه و تعلیم و تربیت از جمله علومی هستند که توجه خاص و هدفمندی به انسان داشته اند و شاید همین امر باعث نزدیکی و ارتباط تنگاتنگ این علوم با یکدیگر بوده است . یکی از نظریه های رایج در باب ارتباط این دوعلم آن است که، فلسفه ما را از لحاظ نظری با انسان و جهان آشنا می کند و تعلیم و تربیت با تکیه بر این مبانی نظری به تدوین اصول، روش ها، محتوا و اهداف خویش برای تربیت انسان می پردازد. همانگونه که نظام های تعلیم و تربیت غربی تا حدود زیادی، مطابق این رویکرد، متأثر از نظام های فلسفی و نگاه خاص آنها به انسان و زندگی او بوده اند. به نظر می رسد نظام تعلیم و تربیت اسلامی که تا حدود زیادی مبتنی بر آموزه های دینی یعنی قرآن و سنت می باشد، در سالهای گذشته در مرحله ی تدوین و اجرای برنامه های آموزشی، عموماً متأثر از نظام های فلسفی غرب بوده است. ترویج نگاه پراگماتیسمی در تعلیم و تربیت ایران از نمونه های این تأثیرات است. اینگونه استنباط می شود که اگر نظام های آموزش و پروش اسلامی، اصول، اهداف و روش های خود را بر پایه ی مبانی فلسفی و نظری ای که با نیازها وچارچوب های فکری آنان بیشترین همخوانی را دارد، طراحی کنند، می توانیم شاهد بازدهی بیشتری در این زمینه باشیم ،که نتیجه ی این امر تربیت انسان هایی متعهد، متخصص و هدفمند خواهد بود. از سوی دیگر به نظر می رسد، نظام فلسفی صدرا به عنوان یک نظام جامع فلسفی اسلامی که در آن علاوه بر برهان به عرفان و خصوصاًَ قرآن توجه شده است، می تواند مبانی نظری در خوری را برای نظام های تربیتی اسلامی ارائه کند. البته هدف نگارنده در این جا تدوین یک نظام تربیتی اسلامی بر پایه این مبانی فلسفی نیست. در این رساله سعی بر آن است تا در درجه اول از میان مباحث مختلفی که در مکتب فلسفی صدرا مطرح شده است، آن دسته از مبانی نظری که مرتبط با امر تعلیم و تربیت است، شناسایی شود و در مرحله ی بعد با اتکا بر این مبانی نظری، اصولی انسان شناختی استخراج شود که توجه به این اصول می تواند آثار تربیتی مثبتی چون: ایجاد یک جهان بینی خاص و هدفمند، توجه به رابطه ی انسان با خداوند و نظام هستی، توجه به جایگاه ویژه انسان در سلسله مراتب هستی و... در پی داشته باشد که به اصلاح دیدگاه ما در مورد انسان و نیز در خصوص مسائل تربیتی می انجامد.